مقدمه

HTTP (HyperText Transfer Protocol) و HTTPS (HyperText Transfer Protocol Secure) پروتکل‌هایی هستند که برای انتقال داده‌ها بین سرور و مرورگر در اینترنت استفاده می‌شوند. این دو پروتکل از نظر ساختاری مشابه هستند اما تفاوت‌های اساسی در عملکرد و سطح امنیت دارند. درک این تفاوت‌ها برای توسعه‌دهندگان وب، مدیران شبکه و کاربران اینترنت اهمیت ویژه‌ای دارد.

این مقاله به بررسی پروتکل‌های HTTP و HTTPS، نحوه عملکرد، مزایا و معایب هر یک، و تفاوت‌های اصلی آن‌ها می‌پردازد.

1. پروتکل HTTP

HTTP یک پروتکل متن‌باز (Open Source) و stateless است که برای انتقال داده‌ها در شبکه جهانی وب (WWW) طراحی شده است. در HTTP، داده‌ها بدون رمزگذاری بین سرور و مرورگر ارسال می‌شوند. HTTP از پورت 80 استفاده می‌کند و پیام‌ها به صورت متن ساده منتقل می‌شوند.

نحوه عملکرد HTTP

HTTP یک مدل درخواست-پاسخ (Request-Response) دارد:

• درخواست (Request): مرورگر کاربر یک درخواست HTTP به سرور ارسال می‌کند. این درخواست شامل متد HTTP (PUT, POST, GET و…) و URL است.
• پاسخ (Response): سرور درخواست را پردازش کرده و پاسخ HTTP شامل کد وضعیت (مانند 200 برای موفقیت یا 404 برای عدم یافتن صفحه) و محتوای درخواست‌شده (مانند HTML) ارسال می‌کند.

معایب HTTP

• عدم امنیت: داده‌ها به صورت متن ساده منتقل می‌شوند و به راحتی توسط حملاتی مانند man-in-the-middle شنود یا دستکاری می‌شوند.
• عدم رمزگذاری: اطلاعات حساس مانند رمز عبور، شماره کارت‌های اعتباری و داده‌های شخصی بدون محافظت منتقل می‌شوند.

2. پروتکل HTTPS

HTTPS نسخه امن HTTP است که با استفاده از SSL/TLS (Secure Sockets Layer / Transport Layer Security)  یک لایه امنیتی به ارتباط اضافه می‌کند. در HTTPS، تمام داده‌ها قبل از انتقال رمزگذاری می‌شوند. این پروتکل از پورت 443 استفاده می‌کند.

نحوه عملکرد HTTPS

• ایجاد اتصال امن: مرورگر URL با پیشوند “//:https” را وارد می‌کند و یک SSL/TLS handshake برقرار می‌شود. در این فرآیند گواهی SSL سرور توسط یک Certificate Authority (CA) اعتبارسنجی می‌شود.
• رمزگذاری داده‌ها: پس از ایجاد اتصال امن، داده‌ها رمزگذاری شده و از دسترسی غیرمجاز محافظت می‌شوند.
• اطمینان از صحت و هویت: سرور با گواهی SSL هویت خود را تأیید می‌کند تا اطمینان حاصل شود که کاربران به سایت اصلی و نه سایت جعلی متصل شده‌اند.

مزایای HTTPS

• امنیت بالا: استفاده از الگوریتم‌های AES و RSA داده‌ها را محافظت می‌کند.
• احراز هویت سرور: کاربران مطمئن می‌شوند به سایت واقعی متصل شده‌اند.
• محافظت از اطلاعات شخصی: داده‌های حساس مانند رمز عبور و اطلاعات کارت اعتباری امن منتقل می‌شوند.
• رتبه‌بندی بهتر در موتورهای جستجو: سایت‌های HTTPS در نتایج گوگل اولویت دارند.

معایب HTTPS

• کمی کندتر از HTTP: به دلیل فرآیند رمزگذاری و احراز هویت، اما این تفاوت سرعت با پیشرفت‌های سخت‌افزاری و بهینه‌سازی‌ها کاهش یافته است.
• نیاز به گواهینامه SSL: سایت‌ها باید گواهی SSL معتبر داشته باشند، هرچند گواهینامه‌های رایگان مانند Let’s Encrypt موجود هستند.

3. تفاوت‌های اصلی بین HTTP و HTTPS

4. مزایای HTTPS نسبت به HTTP

• امنیت بالا: داده‌ها رمزگذاری می‌شوند و امکان شنود یا دستکاری کاهش می‌یابد.
• حفظ حریم خصوصی: اطلاعات حساس به صورت امن منتقل می‌شوند.
• اعتمادسازی: کاربران با اطمینان بیشتری از سایت استفاده می‌کنند.
• SEO بهتر: سایت‌های HTTPS رتبه بالاتری در نتایج گوگل دارند.

5. زمان استفاده از HTTPS

• برای سایت‌هایی که اطلاعات حساس کاربران را دریافت می‌کنند (فرم‌های ورود، پرداخت آنلاین، اطلاعات شخصی) استفاده از HTTPS ضروری است.
• حتی برای سایت‌هایی که اطلاعات حساس ندارند، استفاده از HTTPS توصیه می‌شود تا امنیت و اعتبار سایت افزایش یابد.

نتیجه‌گیری

HTTP و HTTPS دو پروتکل اصلی انتقال داده در وب هستند، اما HTTPS با رمزگذاری و احراز هویت، امنیت داده‌ها را تضمین می‌کند و امروزه استاندارد تمامی سایت‌های حرفه‌ای و حساس است. استفاده از HTTPS علاوه بر افزایش امنیت، اعتماد کاربران و رتبه سایت در موتورهای جستجو را نیز بهبود می‌بخشد، بنابراین برای هر وب‌سایتی توصیه می‌شود.